تحقیق در دین

سلسله مباحث دفاعیاتی پیرامون نبوّت حضرت محمّد(ص)

تحقیق در دین

سلسله مباحث دفاعیاتی پیرامون نبوّت حضرت محمّد(ص)

مصاحفی که عثمان آتش زد

   یکی از شبهاتی که در مورد قرآن که در زمان عثمان جمع آوری آن تکمیل شد، مطرح می شود، این است که در آن زمان مصحف های مختلفی از قرآن، وجود داشت و عثمان یک مصحف را برداشت و بقیه را سوزاند.

 

  ابتدا باید بدانیم که تا زمانی که رسول خدا زنده بود ، نزول ادامه داشت. چند روز قبل از وفات رسول خدا آخرین آیات نازل شد. از این رو در زمان ایشان نمی شد(بنابر نظر برخی از علماء نه همه) قرآن را به صورت کتابی که بین دو جلد قرار گرفته و تمام شده، جمع آوری کرد و تحویل جامعه داد. 

بدین جهت امام علی به امر رسول خدا و بعضی از اصحاب به امر خلیفه اول در فاصله کمی بعد از وفات رسول خدا طبق دستور های ایشان، قرآن را به صورت کتابی بین دو جلد تنظیم و به جامعه ارائه کردند. این کار در کم ترین فاصله از وفات رسول خدا انجام شد . هنوز همه مردم دستور ها و بیانات رسول خدا در مورد قرآن را به یاد داشتند. در زمان عثمان با نظارت امیر المومنین یکسان سازی مصحف ها صورت گرفت نه جمع آوری قرآن.

 

  درباره مسئله سوزاندن سایر مصحف ها توسط عثمان باید بگوییم که در کتب متعدد تاریخی و روایی این مسئله بیان شده است، از جمله ابن خلدون در کتاب تاریخ خود[1] و ابن اثیر درکتاب الکامل[2] این مسئله را نقل نموده اند و ماجرا به این شکل است:

 

چون از زمان خود پیامبر بعض اصحاب آیات و سوره های قرآن را برای خود نوشته بودند و مصحف شخصی داشتند و در این مصحف ها کلمه های توضیحی که از رسول خدا شنیده بودند (یا توضیحاتی از جانب خود نوشته بودند تا در آینده نسبت به مفهوم آیه دچار تردید و ابهام نشوند) ، وجود داشت ، با گذر زمان ممکن بود آیندگان این کلمات توضیحی را از قرآن بدانند. برای جلوگیری از این اتفاق در آینده ، در زمان عثمان همه مصحف ها جمع آوری و معدوم شد و همان مصحف جمع آوری شده در زمان ابوبکر تکثیر شد و به سراسر جهان اسلام فرستاده شد تا قرآن سالم از تحریف در همه جهان اسلام به یکسان منتشر گردد.

  

 و اساساً بعضی از مسلمان ها عثمان را به سبب این کارش «حراق المصاحف؛ آتش زننده مصحف ها» نامیده بودند؛ چنان که در روایتی که کتب اهل سنت آمده، راوی می گوید از حضرت علی (ع)‌شنیدم که می گفت: «یا معشر الناس: اتقوا اللّه و إیاکم و الغلوّ فی عثمان، و قولکم: حرّاق مصاحف، فو اللّه ما حرقها إلا عن ملأ منا أصحاب رسول اللّه صلّى اللّه علیه و سلّم[3]؛ از مبالغه درباره عملکرد عثمان و گفتارتان "سوزاننده مصاحف" دست بردارید. به خدا قسم عثمان هر کارى را که درباره مصاحف انجام داد، در حضور ما یاران رسول اللّه بود».


  پس چنانکه پیداست مصاحفی که عثمان آتش زد، مصحف های جعلی و شخصی برخی از اصحاب بودند و ربطی به قرآن اصلی ندارد. همچنین او، این کار را در حضور اصحاب انجام داده است و مشخص است که اگر مصحفی که عثمان حفظ کرد، با قرآن رسول الله تطبیق نداشت محال بود که هیچیک از یاران اعتراضی ننماید. چنانکه در بحثهای قبلی اشاره کردیم، اصحاب پیامبر حتی بر سر حذف شدن یک حرف یا یک کلمه از قرآن نیز کوتاه نمی آمدند و محال بود که آنها در صورت نادرست بودن قرآن عثمان، سکوت پیشه کنند، ضمن اینکه ممکن نبود که آنها با او بر سر این کار تبانی کنند. باز باید اشاره کنیم که عثمان مخالفینی در بین اصحاب داشت و اگر چنین خیانتی در حقّ قرآن می کرد، محال بود این افراد سکوت کنند.

 

  در ادامه دلایلی برای حفظ حجّیت قرآن، ارائه خواهیم کرد.




[1] ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج 2،ص 583، بیروت، دار الفکر، 1408ق.

[2] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 112، بیروت، دار الصادر، 1385ق.

[3] زرقانی، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج ‏1، ص 255، بیروت، دار احیاء التراث العربى‏، بی تا.