سوره های قرآن

در مورد سوره های قرآن، شبهاتی وجود دارد، که در ادامه، پاسخی مختصر به آنها داده می شود:

 

شبهه اوّل: برخی میگویند قرآن بیش از 114 سوره دارد و برخی ادعا می کنند که قرآن کمتر از 114 سوره دارد، آیا این کم و زیاد بودن تعداد سوره ها، نسبت به قرآن امروزی که شامل 114 سوره است، نشانگر کم و زیاد شدن مطالب قرآن است؟

پاسخ:

  برخی اسناد تعداد سوره های قرآن را کمتر دانسته اند. این تفاوت شمارش سوره ها به معنای کم و زیادی قرآن نیست؛ بلکه اختلافی در سوره بندی همین قرآن موجود است. منشأ این اختلاف هم در این است که بعضی از قرآن شناسان بعضی از سوره ها را یکی شمرده اند (مثلا انفال و توبه را یک سوره شمرده اند[1]) و بعضی آن ها را دو سوره شمرده اند.

  البته برخی از اسلامستیزان، ادعاهای دروغینی مبنی بر این می کنند که قرآن، سوره های دیگری، غیر از سوره های فعلی دارد، که هیچ سند معتبری ندارد.برای مثال چندی پیش فردی به نام حسین سجادی قائم مقامی، به نام مستعار قادر عبدالله، ترجمه ای پرتحریف از قرآن نوشته بود و به قول خودش آیات خشن را حذف کرده و آیات لطیف را باقی گذاشته است! وی یک سوره نیز به قرآن افزوده و قران وی صد و پانزده سوره دارد! خب مسلّم است که چنین ترجمه ای جعلی است، و با نسخ بسیار کهن قرآن که از قرن اوّل تا قرن حاضر موجود هستند، عدم همخوانی دارد، و هرگز مقبول کسی نیست. در واقع خود این فرد است که باید برای این کم و زیاد کردنهایش به قرآن شخصی ای که درست کرده است، پاسخ بدهد[2]!

شبهه دوم: برخی نقل کرده اند که عبد الله بن مسعود از اصحاب رسول خدا سوره های "قل اعوذ برب الفلق" و "قل اعوذ برب الناس" را دعا و تعویذ پیامبر می شمرده و از قرآن ندانسته است. چگونه مطمئن باشیم که این مسئله درست نبوده است؟

پاسخ:

  نخست اینکه در انتساب این اقوال به اصحاب پیامبر تردید است، گذشته از اینکه صحّت سند این نقل قول ثابت نشده است، از حیث محتوایی نیز این حدیث محلّ شکّ است، چرا که طبق این روایت، دلیل شکّ عبدالله بن مسعود این بود که رسول خدا به این دو سوره رقیه (تعویذ) بسیار کردی، [بر او] مشتبه شد که از قرآن است یا نه، و کسی مانند ابن مسعود بدون دلیل محکم و فقط به جهت این که رسول خدا از این دو سوره در تعویذ زیاد استفاده می کرد، قرآنیت این دو سوره را نفی نمی کند و چون دلیل محکمی نیست، نمی توان این نسبت را پذیرفت و این ادعا را از او شمرد.

  از سوی دیگر قاطبه اصحاب بر مصحف امام[3] که زمان ابوبکر جمع و زمان عثمان تکثیر شد، اتفاق دارند، پس اگر هم یکی از اصحاب در این مورد دچار شک شده باشد، نظر به این که تمامی اصحاب بر قرآنی بودن این دو سوره اتفاق نظر داشته اند، عقل سلیم نمی پذیرفت که این دو سوره را جزء قرآن ندانیم. چرا که اگر چنین تشکیکی منطقی بود، باید از بین سایر اصحاب هم، کسانی به شک می افتادند.

شبهه سوم: گفته می شود ابی بن کعب، دو دعا که در قنوت خوانده می شوند را، دو سوره حساب کرده است و قرآن را دارای 116 سوره دانسته است. از کجا بدانیم که این سوره ها به راستی جزئی از قرآن نیستند؟

پاسخ:

  پاسخ این شبهه هم درست مثل شبهه پیشین است: اوّلاً در این صحّت این نقل قول تردید وجود دارد، و ثانیاً قاطبه اصحاب بر مصحف امام اتفاق دارند، اگر این دو سوره به راستی جزئی از قرآن می بودند، باید افراد دیگری از اصحاب نیز چنین باوری می داشتند.

شبهه چهارم: در مورد سورۀ حمد، برخی می گویند این سوره بخاطر دعایی بودن و نداشتن قل، نمی تواند جزئی از قرآن باشد چیست؟

پاسخ:

  سوره حمد، دعای محض نیست. بلکه ابتدای آن ثنای پروردگار است و قسمت دوم آن دعا، دیگر این که دعا بودن برای نفی قرآنی بودن کافی نیست و لازم هم نیست با "قل" شروع شود. این که این جمله ها دعای رسول خداست یا قرآن، بر پیامبر لازم است اگر قرآن نیست اعلام کند در حالی که در روایات بر قرآن بودن این سوره تاکید شده و روایات بسیاری دلالت دارد که منظور از "سبع المثانی[4]" سوره حمد است که هفت آیه دارد[5].

دیگر این که این سوره در روایات به "فاتحه الکتاب" مشهور شده است و این خود دلالت صریح بر جزء قرآن بودن این سوره دارد[6].

  چیزی که باید به پاسخ هر سه شبهه بالا اضافه کنیم، این است که با آن دقّت و سختگیریی که تاریخ از مسلمانان در ثبت و ضبط قرآن نقل کرده است، که حتی اجازه کم و زیاد شدن یک حرف "و" را نیز نمی دادند، غیرمنطقی است که باور کنیم که دو سوره به قرآن اضافه شده است یا دو سوره از آن کم شده است.

---

[1] جلالی نایینی، تاریخ جمع قرآن کریم ، تهران ، نشر نقره ، 1365، ص 138.

[2] توضیحات بیشتر در این آدرس: http://www.rasekhoon.net/News/Show-6171.aspx

[3] منظور از "مصحف امام" مصحفی است که به اسم خلیفه سوم معروف است. زیرا او دستور داد مصحف جمع آوری شده در زمان خلیفه اول را نسخه برداری کرده و به سراسر بلاد اسلامی بفرستند تا همه از آن نسخه برداری کنند و "اساس و امام"باشد. دانشنامه قرآن، خرمشاهی ، تهران ، دوستان ، 1377 ش ، ج 2 ، ص 2065.

[4] سوره حجر (15) آیه 87.

[5] فیض کاشانی، الاصفی، قم، دفتر تبلیغات اسلام ، 1418 ق،  ج‏1، ص 636.

[6] برقی، محاسن، تهران، اسلامیه، 1370 ، ج 2، ص 350؛ حمیری ، قرب الاسناد، قم ، مهر ، 1413 ق، ص 199.