با توجه به
مطالب گذشته به این نتیجه رسیدیم که پیوندهای زناشویی آن حضرت با اهداف و
حکمت های والایی همراه بود. اما برخی از خرده گیران از نسبت های ناروا
فروگذار نکردند و ضمن خرده گیری، انگیزه های دیگری برای ازدواج های آن
حضرت برشمردند.
گوستاولوبون فرانسوی، شرق شناس نامدار در این باره می نویسد: «تنها چیزی که موجب انتقاد از این پیامبر بی نظیر شده است، علاقة او به زنان بود؛ با این که تا سن پنجاه سالگی به همان زن نخستین خود (خدیجه) اکتفا کرده بود، ولی این علاقه در سنین آخر زندگی او آشکار شد، و آن جناب علاقه ای که به زنان داشت، هیچ گاه پوشیده نمی داشت، زیرا از سخنان او است که می فرماید: از دنیای شما سه چیز را دوست دارم، بوی خوش، زنان و نماز که نور چشم من است.
محمد به سن زنانی که می گرفت، اهمیتی نمی داد، زیرا عایشة ده ساله را به همسری گرفت و با میمونه که پنجاه و یک ساله بود، ازدواج کرد. محبت او به زنان چنان بود که روزی چشمش به زن زید که پسر خواندة او بود بیفتاد و میلی از آن زن در دل او پیدا شد، بدین خاطر شوهرش زید آن زن را طلاق گفت که پیامبر(ص) با او ازدواج کند...». (۱)
پیامبر اسلام (ص) چهار زن را در یک سال به همسری گرفت و شمار زنانی که روی هم رفته گرفت، به پانزده زن می رسد و در یک زمان شمارة آنان به یازده نفر رسید. اروپاییان خیال می کنند این شماره زیاد است، ولی در نظر شرقی ها، افراطی در این کار نشده است و اگر پیغمبر (ص) می خواست به روش حکیم ترین و خردمندترین انبیا از نظر کتاب مقدّس یهود و نصاری، یعنی سلیمان که طبق باب 11 اوّل پادشاهان هزار زن داشت، تأسی می کرد و می باید خیلی بیش از این زن بگیرد... و نیز می نویسد: «باید دانست موضوع تعدد زوجات چیزی نبود که محمد (ص) آورده باشد، بلکه تعدد زوجات چیزی بود که در میان ملت های آسیا با اختلاف های مسلکی و نژادی که داشتند، پیش از آمدن او مرسوم بود و اکنون نیز در میان آن ها شایع است». (۲)
نقد و بررسی
گرچه در سخنان این مستشرق، نکات خوب و درستی وجود دارد، اما برخی از مطالب
آن از حقیقت به دور است که به چند نمونه از آن اشاره می کنیم.
۱. این نویسنده از این روایت پیامبر(ص) که فرمود: من از دنیای شما سه چیز را دوست دارم، بوی خوش، زنان و نماز که نور چشم من است، نتیجه گرفته که ازدواج های پیامبر(ص) در سنین آخر زندگی، جنبه شهوانی داشت، در حالی که این برداشت و تحلیل، با شواهد تاریخی همسو نیست، بلکه وضع اجتماعی ـ فرهنگی شبه جزیره عربی به گونه ای بود که زن را خوار و بی ارزش می پنداشتند، و علاقه ای به دختر نداشتند و هرگاه از تولد دختری خبردار می شدند، به سوی زنده به گوری دختران گام بر می داشتند. (۳) نسل دختری خویش را قبول نداشتند و ...، آن حضرت در برابر این همه ظلم و ستم به زنان به مبارزه برخاست، زنده به گوری دختران را گناهی بزرگ و نابخشودنی بر شمرد، به زنان ارزش و احترام داد و در پیشگاه خداوند معیار تقرب و برتری را تقوا قرار داد، نه جنسیت، و کوشید تا با طرق ممکن آن وضع ناشایسته را برطرف نماید. آن حضرت در همین مسیر تبعیض زدایی و شخصیت دادن به زنان می فرماید که من زنان را دوست دارم و این دوستی را در کنار دوستی و علاقه به نماز قرار می دهد.
بنابراین نباید این دوستی را با شهوت گرایی و زنباره بودن خلط نمود.
افزون بر این، رسول گرامی اسلام (ص) خواسته است که با این روایت و روایات مشابه به مسلمانان بقبولاند که آیین اسلام با رهبانیت و ترک زنان همسو نیست، بلکه یک مسلمان، هم باید ازدواج کند و از بوی خوش استفاده کند و هم به عبادت خداوند بپردازد و نماز بخواند.
در گزارش های تاریخ اسلام آمده است که چند نفر از اصحاب به منظور تزکیه نفس و و جلب رضای خداوند، آمیزش با زنان را برخود حرام نمودند، ام سلمه همسر پیامبر(ص) از تصمیم آنان با خبر شد و جریان را به اطلاع پیامبر (ص) رسانید، حضرت به میان اصحابش رفت و فرمود: «اترغبون عن النساء انی اتی الناس و آکل بالنهار و انام باللیل فمن رغب عن سنتی فلیس منی»؛ آیا زنان خود را ترک گفته اید و از آنان اعراض کرده اید؟ من نزد زنان می روم، روز غذا می خورم و شب را می خوابم و هر کس از سنت من روی گرداند، از من نیست. (۴)
کوتاه سخن این که روایات مربوط به محبت زنان را می توان با دو هدف ترک رهبانیت و طرد فرهنگ جاهلی تفسیر نمود.
۲. درباره ازدواج آن حضرت با زینب، چنان که ذکر شد، به دلیل طرد سنت جاهلی و حرمت ازدواج با زن پسر خوانده بود. این هدف را قرآن مجید با صراحت کامل بیان می دارد و می فرماید: «فلما قضی زید منها و طراً زوجنا کها لکی لایکون علی المومنین حرج فی ازواج ادعیائهم اذا قضوا منهن و طراً»؛ هنگامی که زید زینب را طلاق داد، ما او را به همسری تو در آوردیم تا مشکلی برای مومنان در ازدواج با همسران پسر خوانده هایشان، هنگامی که طلاق می گیرند، نباشد. (5)
پیامبر هر دو را نصیحت کرد و چندین بار زید را از طلاق منع کرد، اما به هیچ وجه سازش صورت نگرفت، آنگاه با طلاق موافقت کرد. در این باره نمی توان از ابراز شگفتی خودداری کرد که نویسندگان غربی به گزارش های بی پایة برخی دروغ پردازانی که با انگیزة بی اعتبار کردن پیامبر(ص) گزارش هایی نقل می کنند، بها می دهند و به عنوان سند تاریخ اسلام می پذیرند، اما به آیات قرآن مجید که بهترین و مهم ترین و معتبرترین سند تاریخ اسلام است و با صراحت هدف این ازدواج را بیان می دارد، توجهی نمی کنند. 3. درباره تعداد همسران آن حضرت، گوستاولوبون سخن به گزاف رانده و با ارایه منابع اصلی، تعداد آن ها مشخص است.
کوتاه سخن این که اگر به ازدواج های آن حضرت با دید شهوانی و خوش گذرانی
بنگریم، چنان که از لابلای کلام این مستشرق پیدا است، در تفسیر و تحلیل آن
با مشکل مواجه می شویم که چرا تا پنجاه سالگی تنها با یک همسر به سر برد؟
و چرا آن حضرت زنان بزرگسال را به همسری برگزید؟! و چرا در سخت ترین شرایط
به تعدد زوجات روی آورد و به قول این نویسنده، در یک سال (بعد از جنگ احد)
چهار زن اختیار کرد؟! و...؟!
اما افزون بر اهداف ذکر شده می توان گفت، آن حضرت رسالت بزرگی داشت و از تمام راه های مشروع برای ترویج و تبلیغ دین استفاده کرد.
توماس کارلایل می نویسد: «به رغم دشمنان، محمد هرگز شهوت پرست نبود، از
روی عناد دشمنان او را به شهوت رانی متهم نمودند و این تهمت، زهی بی
انصافی است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
۱. سوره نحل، آیه ۵۸.
۲. وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۸.
۳. سوره احزاب، آیه ۳۷.
۴. الابطال، ص ۱۰۸، به نقل از همسران پیامبر (ص)، ص ۸۱.
۵. عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن، ص ۳۵-۳۴.